بررسی غلظت عناصر سنگین در خاک و رسوب منطقه معدن مس- مولیبدن سونگون، آذربایجان شرقی

در این تحقیق، معدن مس سونگون ، به عنوان یک معدن سولفیدی که می تواند قابلیت تولید زهاب اسیدی را داشته باشد موردبررسی قرار گرفت. کانسار سونگون در 85 کیلومتری شمال غربی شهرستان اهر و 35 کیلومتری شمال ورزقان، در آذربایجان شرقی قرار دارد. به منظور بررسی پراکندگی مکانی و تغییرات عمقی فلزات سنگین در رسوبات رودخانه ای معدن مس سونگون نمونه برداری طی دو مرحله انجام شد. تعداد 12 نمونه رسوب و باطله معدن در مرحله اول از عمق 5-0 سانتی متری و 9 نمونه رسوب در مرحله دوم از سه عمق 50-0، 100-50 و 150-100 سانتی متری برداشت شد. برای تهیه عصاره نمونه های رسوب، نمونه ها توسط اسید کلریدریک 1/0 نرمال شسته شد و جهت تعیین غلظت فلزات cu، zn و mn در مرحله اول و cu، zn، mn، cd و al در مرحله دوم توسط دستگاه طیف سنج جذب اتمی مورد آنالیز قرار گرفت. برای نمونه های باطله از هضم به روش تیزاب سلطانی استفاده شد. شاخص های آلودگی در مرحله اول محاسبه و مشخص گردید که cu در اکثر نمونه ها به جز نمونه های باطله موجب آلودگی است و نمونه برداشت شده از انتهای دره پخیر آلوده ترین نمونه می باشد. بیشترین آلودگی mn مربوط به نمونه های باطله بود که نشان دهنده تاثیر باطله ها بر افزایش غلظت در رسوبات پایین دست رودخانه است. مقایسه نمودارهای غلظت فلزات در رسوب و آب نشان داد که رابطه تقریبا ً مستقیمی بین غلظت در آب و در رسوب وجود دارد. نتایج نشان دادند که بیشترین مقدار آلودگی فلزات در 50 سانتی متر اول سطح زمین بوده که به دلیل کاهش غلظت عناصر در آب در طی حرکت عمودی در خاک می باشد و نیز با توجه به بافت رسوبات می توان گفت فلزات سنگین در رسوبات درشت مجتمع نشده و به افق های پایین تر آبشویی می شوند. جهت مدلسازی حرکت مس در پروفایل عمودی نیز از نرم افزار hydrus- 1d استفاده شد. به این منظور 4 سناریوی شرایط واقعی، منبع ناپیوسته، منبع پالسی، بدترین حالت و حالت خوشبینانه به مدل داده شد تا اختلاف سرعت آلاینده و زمان رسیدن آلاینده به کف پروفایل مورد بررسی قرار گیرد. نتایج نشان دادند که در حالتی که آلودگی پس از زمان مشخصی در محیط دو برابر شود، طی 048/6 ساعت به کف پروفایل می رسد و سرعت حرکت آلودگی در حالتی که منبع ناپیوسته است، کمتر می باشد. همچنین بعلت دانه بندی رسوبات منطقه، سرعت حرکت آلودگی در آن سریع بوده (cm/hour 18/38) و آلودگی تنها در طی چند ساعت می تواند به چند متری سطح زمین برسد. آلودگی در تمامی حالت ها به تدریج به دلیل فرآیند جذب دچار کاهش شده و به غلظت زمینه رسید.